Thursday, April 26, 2012
განვითარების ადრეულ საფეხურზე ძვ. საბერძნეთის მითოლოგია ქთონურ (chton - ქვესკნელი, რომელიც ურჩხულებს წარმოშობდა) ხასიათს ატარებდა. პირველყოფილი თემური წყობილების დროს ჭარბობდა ტოტემისტური, ფეტიშური და ანიმისტური წარმოდგენები. საერთო ბერძნული ოლიმპიური პანთეონის ჩამოყალიბებამდე მრავალი ადგილობრივი მნიშვნელობის ღვთაება არსებობდა. ოლიმპიური პანთეონის საბოლოოდ ჩამოყალიბების პროცესი ძვ. წ. II ათასწლეულს დასრულდა. ძვ. ბერძნების წარმოდგენით, ღმერთები „თოვლიან“ მთაზე, ოლიმპზე, ცხოვრობდნენ და უზენაესი ღვთაების „ადამიანთა და ღმერთთა მამის“ ზევსის ნებას მორჩილებდნენ. ღვთაებებს მკაცრად ჰქონდათ განაწილებული ფუნქციები: ათენა ომის, ხელოვნების, ხელოსნობის, ქალაქთა და ქვეყანათა მფარველი ღვთაება იყო, ჰერმესი - ვაჭრობისა, არტემიდა - ნადირობისა, აფროდიტე - სიყვარულისა და სილამაზისა და ა. შ.
არსებობს ბერძნული მითბის კლასიფიკაცია: კოსმოგენური მითები, თეოგენური მითები,ძირითადი მითოლოგიური ციკლები და ცალკეული მითები. კოსმოგენია –– წარმოდგება ძველი ბერძნული სიტყვარსებობს ბერძნული მითების შემდეგი კლასიფიკისაგან " კოსმოს", რაც სამყაროს, წესრიგსს ნიშნავს. " გონე " კი აღნიშნავს დაბადებას, წარმოქმნას ე.ი. კოსმოგენური მითები გულისხმობს ისეთ მითებს, რომლებიც მოგვითხრობენ სამყაროს წესრიგის გაჩენაზე. თეოგენური მითები ––– მომდინარეობს ბერძნული სიტყვისაგან " თეოს ", რომელიც აღნიშნავს ღმერთს. თეოგენური მითები მოგვითხრობენ ღმერთების დაბადების, წარმოშობის შესახებ.
ძირითადი მითოლოგიური ციკლებში შედის: ტროას ომის ციკლი, არგონავტების ლაშქრობის შესახებ მითების ციკლი, თებეს შესახებ შექმნილი მითბის ციკლი. ცალკეული მითები ––– მითები ცალკეული პიროვნებების შესახებ. მაგ.მითი ნარცისის შესახებ და ა.შ.
ფრთინი გამონათქვამები ბერძნულ მითოლოგიაში:
განხეთქილების ვაშლი –––– ეს ოქროს ვაშლი ეკუთვნოდა განხეთქილების ქალღმერთ ერმისს. იგი არ დაპატიჟეს აქილევსის მშობლების პელევსისა და თეტისის ქორწილში. ამით განრისხებულმა, ოქროს ვაშლი წარწერით –––– უმშვენიერესს ––– შეაგორა ღმერთების ლხინზე. შეიქმნა კამათი ამ ვაშლის დასაკუთრებისათვის. პრეტენზიას აცხადებდნენ ჰერა , ზევსის მეუღლე.(კანონიერი ქორწინების ქალღმერთი ), აფროდიტა ( სიყვარულის ქალღმერთი ) და ათენა ( სიბრძნის ქალღმერთი ). - გადატანით ამ ფრაზას მაშინ ამბობენ, როცა ვინმე, საუბრის დროს საკამათო საგანს ჩმოაგდებს.
აქილევსის ქუსლი –––– აქილევსი ტროას ომის მონაწილე ცნობილი ბერძენი გმირია. მას დედა უკვდავი ქალღმერთი თეტისი ჰყავდა, ხოლო მამა –– მოკვდავი პელევსი. დედას სურდა შვილი უკვდავი გაეხადა და მას წმინდა მდინარის, სტიქსის წყლებში აბანავებდა ისე, რომ ქუსლები ხელით ეჭირა. ამდენად, აქილევსის ტანი იარაღისაგან იყო დაცული, სუსტი წერტილი კი ქუსლები იყო. იგი სწორედ ასე მოკლეს ტროას ომში. - გადატანით იტყვიან ადამიანის სუსტ წერტილზე.
ოდისევსი ––– ტროას ომის მონაწილე გმირს ერქვა. იგი ცნობილია,როგორც მოხერხებული და ცბიერი. მისი რჩევით ააგეს ბერძნებმა ხის ცხენი,რომლის მეშვეობითც დაიღუპა ქალაქი ტროა. - ოდისევსს იტყვიან მოხერხებულ და ცბიერ ადამიანზე.
ოდისეა ––– ოდისევსი ტროა ომის შემდეგ ათი წელი ბრუნდებოდა თავის კუნძულ ითაკაზე. ოდისეა ნიშნავს ხანგრძლივ მოგზურობას, ხიფათით სავსე მგზავრობას.
ტროას ცხენი ––– ხის ცხენი, რომელიც ბერძნებმა დატოვეს ტროას მისადგომებთან. გდატანით ნიშნავს მტრის საჩუქარს,რომელსაც ვერ ენობი,ხიფათი მოქვს.
პენელოპე ––– ოდისევსის ცოლი,რომელიც ოცი წელი ელოდა მის დაბრუნებას. იგი ერთგული ცოლის სიმბოლოა. მის სახელთან არის დაკავშირებული მეორე გამონათქვამი პენელოპეს მოსასხამი, რომელიც დაუმთავრებელი, გაჭიანურებული შრომის სიმბოლოა.
საბუნებისმეტყველო ცოდნა [რედაქტირება]
ძვ. ბერძნული საბუნებისმეტყველო ცოდნა ხასიათდება სუსტი ემპირიული საფუძვლითა და ზოგადი ჰიპოთეზებისა და თეორიების სიჭარბით. ძვ. ბერძნული საბუნებისმეტყველო მეცნიერების აზროვნებამ დაასწრო შემდგომი ეპოქების მთელ რიგმეცნიერულ აღმოჩენებს. ელინიზმის ხანამდე (ძვ. წ. IV საუკუნის მიწურული) მეცნიერება დიფერენცირებული არ იყო; თითქმის ყველა ფილოსოფოსი ბუნებისმეტყველიც იყო. ძვ. ბერძნული მეცნიერების სამშობლო მცირე აზიის იონიაა, მას მჭიდრო კავშირი ჰქონდა ძველ აროსავლურ კულტურასთან, რომელმაც თავის მხრივ, დიდი გავლენა მოახდინა ძველი ბერძნული მეცნიერების განვითარებაზე. პირველი გეომეტრიული მონაცემები, ფარგლის გამოყენება, მზის დაბნელების დროის წინასწარ გამოანგარიშება, მეზღვაურთათვის რეკომენდაცია პატარა დათვის თანავარსკვლავედზე ორიენტირების შესახებ (და არა დიდი დათვის თანავარსკვლავედზე, როგორც ეს ადრე იყო მიღებული) დაკავშირებულია მილეტის სკოლის (ძვ. VI საუკუნე) დამაარსებლის თალესის სახელთან.
ძველი ბერძნები მიიჩნევდნენ,რომ მათი ღმერთები უკვდავები იყვნენ. მათ ცხოვრებაში ძალიან დიდი ნაწილი ეკავა რელიგიას,ისინი მრავალღმერთიანობას მისდევდნენ, მათ შორის აღმატებული გახლდათ ზევსი.
არსებობს ბერძნული მითბის კლასიფიკაცია: კოსმოგენური მითები, თეოგენური მითები,ძირითადი მითოლოგიური ციკლები და ცალკეული მითები. კოსმოგენია –– წარმოდგება ძველი ბერძნული სიტყვარსებობს ბერძნული მითების შემდეგი კლასიფიკისაგან " კოსმოს", რაც სამყაროს, წესრიგსს ნიშნავს. " გონე " კი აღნიშნავს დაბადებას, წარმოქმნას ე.ი. კოსმოგენური მითები გულისხმობს ისეთ მითებს, რომლებიც მოგვითხრობენ სამყაროს წესრიგის გაჩენაზე. თეოგენური მითები ––– მომდინარეობს ბერძნული სიტყვისაგან " თეოს ", რომელიც აღნიშნავს ღმერთს. თეოგენური მითები მოგვითხრობენ ღმერთების დაბადების, წარმოშობის შესახებ.
ძირითადი მითოლოგიური ციკლებში შედის: ტროას ომის ციკლი, არგონავტების ლაშქრობის შესახებ მითების ციკლი, თებეს შესახებ შექმნილი მითბის ციკლი. ცალკეული მითები ––– მითები ცალკეული პიროვნებების შესახებ. მაგ.მითი ნარცისის შესახებ და ა.შ.
ფრთინი გამონათქვამები ბერძნულ მითოლოგიაში:
განხეთქილების ვაშლი –––– ეს ოქროს ვაშლი ეკუთვნოდა განხეთქილების ქალღმერთ ერმისს. იგი არ დაპატიჟეს აქილევსის მშობლების პელევსისა და თეტისის ქორწილში. ამით განრისხებულმა, ოქროს ვაშლი წარწერით –––– უმშვენიერესს ––– შეაგორა ღმერთების ლხინზე. შეიქმნა კამათი ამ ვაშლის დასაკუთრებისათვის. პრეტენზიას აცხადებდნენ ჰერა , ზევსის მეუღლე.(კანონიერი ქორწინების ქალღმერთი ), აფროდიტა ( სიყვარულის ქალღმერთი ) და ათენა ( სიბრძნის ქალღმერთი ). - გადატანით ამ ფრაზას მაშინ ამბობენ, როცა ვინმე, საუბრის დროს საკამათო საგანს ჩმოაგდებს.
აქილევსის ქუსლი –––– აქილევსი ტროას ომის მონაწილე ცნობილი ბერძენი გმირია. მას დედა უკვდავი ქალღმერთი თეტისი ჰყავდა, ხოლო მამა –– მოკვდავი პელევსი. დედას სურდა შვილი უკვდავი გაეხადა და მას წმინდა მდინარის, სტიქსის წყლებში აბანავებდა ისე, რომ ქუსლები ხელით ეჭირა. ამდენად, აქილევსის ტანი იარაღისაგან იყო დაცული, სუსტი წერტილი კი ქუსლები იყო. იგი სწორედ ასე მოკლეს ტროას ომში. - გადატანით იტყვიან ადამიანის სუსტ წერტილზე.
ოდისევსი ––– ტროას ომის მონაწილე გმირს ერქვა. იგი ცნობილია,როგორც მოხერხებული და ცბიერი. მისი რჩევით ააგეს ბერძნებმა ხის ცხენი,რომლის მეშვეობითც დაიღუპა ქალაქი ტროა. - ოდისევსს იტყვიან მოხერხებულ და ცბიერ ადამიანზე.
ოდისეა ––– ოდისევსი ტროა ომის შემდეგ ათი წელი ბრუნდებოდა თავის კუნძულ ითაკაზე. ოდისეა ნიშნავს ხანგრძლივ მოგზურობას, ხიფათით სავსე მგზავრობას.
ტროას ცხენი ––– ხის ცხენი, რომელიც ბერძნებმა დატოვეს ტროას მისადგომებთან. გდატანით ნიშნავს მტრის საჩუქარს,რომელსაც ვერ ენობი,ხიფათი მოქვს.
პენელოპე ––– ოდისევსის ცოლი,რომელიც ოცი წელი ელოდა მის დაბრუნებას. იგი ერთგული ცოლის სიმბოლოა. მის სახელთან არის დაკავშირებული მეორე გამონათქვამი პენელოპეს მოსასხამი, რომელიც დაუმთავრებელი, გაჭიანურებული შრომის სიმბოლოა.
საბუნებისმეტყველო ცოდნა [რედაქტირება]
ძვ. ბერძნული საბუნებისმეტყველო ცოდნა ხასიათდება სუსტი ემპირიული საფუძვლითა და ზოგადი ჰიპოთეზებისა და თეორიების სიჭარბით. ძვ. ბერძნული საბუნებისმეტყველო მეცნიერების აზროვნებამ დაასწრო შემდგომი ეპოქების მთელ რიგმეცნიერულ აღმოჩენებს. ელინიზმის ხანამდე (ძვ. წ. IV საუკუნის მიწურული) მეცნიერება დიფერენცირებული არ იყო; თითქმის ყველა ფილოსოფოსი ბუნებისმეტყველიც იყო. ძვ. ბერძნული მეცნიერების სამშობლო მცირე აზიის იონიაა, მას მჭიდრო კავშირი ჰქონდა ძველ აროსავლურ კულტურასთან, რომელმაც თავის მხრივ, დიდი გავლენა მოახდინა ძველი ბერძნული მეცნიერების განვითარებაზე. პირველი გეომეტრიული მონაცემები, ფარგლის გამოყენება, მზის დაბნელების დროის წინასწარ გამოანგარიშება, მეზღვაურთათვის რეკომენდაცია პატარა დათვის თანავარსკვლავედზე ორიენტირების შესახებ (და არა დიდი დათვის თანავარსკვლავედზე, როგორც ეს ადრე იყო მიღებული) დაკავშირებულია მილეტის სკოლის (ძვ. VI საუკუნე) დამაარსებლის თალესის სახელთან.
ძველი ბერძნები მიიჩნევდნენ,რომ მათი ღმერთები უკვდავები იყვნენ. მათ ცხოვრებაში ძალიან დიდი ნაწილი ეკავა რელიგიას,ისინი მრავალღმერთიანობას მისდევდნენ, მათ შორის აღმატებული გახლდათ ზევსი.
1-ავტორი,თვალიაშვილი ქეთევანი
სათაური,ძველი მსოფლიო ისტორია
გამოომცემლობა,მერიდიანი
გამოცემის წელი,1995
2-ავტორი,ნადარეიშვილი გიორგი
სათაური,სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია
გამოცემის წელი,1996
3-ავტორი,გორდეზიანი ლევან
სათაური,მიკენური საბერძნეთი B-ხაზოვანი ტექსტების შუქზე
გამომცემლობა,ლოგოსი
გამოცემის წელი,1998
4-ავტორი,სანიკიძე გუბაზი
სათაური,საბერძნეთის ისტორია
გამოცემის წელი,1998
5-ავტორი,კვეზერელი-კოპაძე ნატო
სათაური,ძველი საბერძნეთის ისტორია
გამოომცემლობა,ოფის-პრესი
გამოცემის წელი,1998
6-ავტორი,იბერიელი, ჯემალ
სათაური,პალესტინიდან საბერძნეთი და საქართველო
გამომცემლობა,აღმაშენებელი,
გამოცემის წელი,2002
7-ავტორი,ხორნაული, ნათია
სათაური,"ქროლვანი უნაპირონი"
გამოცემის წელი,2002
8-ავტორი,ქავთარია, გრანი
სათაური,ძველი საბერძნეთი
გამომცემლობა, უნ-ტის გამ-ბა,
გამოცემის წელი,2005
9-ავტორი,ჯავახიშვილი, მიხეილ
სათაური,თხზულებანი
გამომცემლობა,საქართველოს მაცნე.
გამოცემის წელი,2008
10-ავტორი-ინანეიშვილი, თეიმურაზ
სათაური,ელინისტური საბერძნეთი IV-III საუკუნეებში
გამომცემლობა, მერიდიანი,გამოცემის წელი,2006
გამოომცემლობა,მერიდიანი
გამოცემის წელი,1995
2-ავტორი,ნადარეიშვილი გიორგი
სათაური,სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია
გამოცემის წელი,1996
3-ავტორი,გორდეზიანი ლევან
სათაური,მიკენური საბერძნეთი B-ხაზოვანი ტექსტების შუქზე
გამომცემლობა,ლოგოსი
გამოცემის წელი,1998
4-ავტორი,სანიკიძე გუბაზი
სათაური,საბერძნეთის ისტორია
გამოცემის წელი,1998
5-ავტორი,კვეზერელი-კოპაძე ნატო
სათაური,ძველი საბერძნეთის ისტორია
გამოომცემლობა,ოფის-პრესი
გამოცემის წელი,1998
6-ავტორი,იბერიელი, ჯემალ
სათაური,პალესტინიდან საბერძნეთი და საქართველო
გამომცემლობა,აღმაშენებელი,
გამოცემის წელი,2002
7-ავტორი,ხორნაული, ნათია
სათაური,"ქროლვანი უნაპირონი"
გამოცემის წელი,2002
8-ავტორი,ქავთარია, გრანი
სათაური,ძველი საბერძნეთი
გამომცემლობა, უნ-ტის გამ-ბა,
გამოცემის წელი,2005
9-ავტორი,ჯავახიშვილი, მიხეილ
სათაური,თხზულებანი
გამომცემლობა,საქართველოს მაცნე.
გამოცემის წელი,2008
10-ავტორი-ინანეიშვილი, თეიმურაზ
სათაური,ელინისტური საბერძნეთი IV-III საუკუნეებში
გამომცემლობა, მერიდიანი,გამოცემის წელი,2006
Subscribe to:
Posts (Atom)